Factcheck: Is stikstof schadelijk voor pimpelmeesjes?

Waar

VRTNWS


Het stikstofbeleid was bij de Nederlandse verkiezingen een prominent onderwerp. Op sociale media ontstond heel wat hilariteit rond een fenomeen dat in een verkiezingsdebat werd aangehaald als het gevolg van te veel stikstof: pimpelmezen die door hun pootjes zakken. Toch klopt dat verhaal. 

 In het kort 



Waarover gaat dit? In Nederland was de hele stikstofdiscussie een belangrijk campagneonderwerp in aanloop van de verkiezingen van 15 maart. In een verkiezingsdebat had Mirjam Bikker van de ChristenUnie het over de stikstofproblematiek. Ze had het daarbij over hoe pimpelmeesjes "door hun pootjes zakken" ten gevolge van het stikstofoverschot. 
Wat blijkt? Hoewel er op het internet heel lacherig over de uitspraak werd gedaan, klopt het verhaal wel. Te veel stikstof in de bodem kan leiden tot verzuring. Planten en plantenetende insecten nemen dan minder calcium en andere mineralen op, net als de insecten die op die planten leven en die de voedselbron vormen van vogels zoals pimpelmezen. Calciumgebrek bij de vogels leidt vervolgens tot meer broze eierschalen en gebroken pootjes bij mezenjongen.  




In een verkiezingsdebat op 8 maart 2023 tussen Caroline Van der Plas van de BoerBurgerBeweging (BBB) en Mirjam Bikker van de ChristenUnie kwam onder andere de stikstofproblematiek in Nederland aan bod.
"Nu al zakken de pimpelmeesjes door hun pootjes vanwege het stikstofoverschot", vermeldde Bikker er. Ze wou ermee aantonen dat tijdig ingrijpen volgens haar noodzakelijk is. Bikkers partij ChristenUnie maakt deel uit van de Nederlandse regering-Rutte en verdedigt het stikstofbeleid van die regering.
Op sociale media vonden vele internetgebruikers de pimpelmezen en hun pootjes een grappig onderwerp of hechtten ze niet veel geloof aan het verhaal. Ook media als P-Magazine en De Dagelijkse Standaard maakten er zich vrolijk om. Klopt het dat pimpelmezen schade ondervinden van te veel stikstof?
(Lees verder onder de afbeelding.) 





    Niet iedereen gelooft dat stikstof een effect heeft op pimpelmezen. Op sociale media circuleerden spotprenten over mezen met gebroken pootjes.
   


 Verzuring 



De impact van stikstof op pimpelmezen en andere zangvogels is niet rechtstreeks. Alles begint bij de invloed van stikstofdepositie op de bodem: die verzuurt daardoor, wat ertoe leidt dat mineralen zoals calcium, kalium en magnesium wegspoelen naar diepere bodemlagen. Dat heeft gevolgen voor de plantengroei en voor de huisjesslakken, duizend- en miljoenpoten en pissebedden die op deze bodem en planten leven.
Dat deze cyclus een effect heeft op kleine vogels zoals mezen, weten we al enkele decennia: "Insecten leveren in die omstandigheden te weinig calcium, waardoor eischalen van zangvogels, die van deze prooien afhankelijk zijn, dunner zijn en het broedsucces aanzienlijk afneemt, zeker daar waar geen andere kalkbronnen voorhanden zijn. Dit verschijnsel is overduidelijk aangetoond voor de koolmees, maar speelt waarschijnlijk ook voor andere vogels in deze verzuurde ecosystemen."




Nederlandse natuurorganisaties zoals Natuurmonumenten en Vogelbescherming Nederland waarschuwden de voorbije jaren regelmatig voor dit proces. Onderzoeker Arnold van den Burg van de Stichting Biosfeer publiceerde al in 2017 in het Vakblad Natuur Bos Landschap al een artikel met de titel "Rammelende eieren en brekebenen bij de koolmees: verzuring terug bij af?"
(Lees verder onder de afbeelding.)





    Arnold van den Burg van de Stichting Biosfeer schreef al in 2017 een artikel over de gevolgen van verzuring op mezen. Bron: Vakblad Natuur Bos Landschap, juni 2017, p. 6.
   


 Is stikstof dan het enige probleem? 



Nee, zowel verzuring van de bodem als calciumtekort bij vogels kunnen meer dan één oorzaak hebben. Ecosystemen en bodemprocessen zijn ingewikkeld en er is niet zomaar een oorzakelijk verband te leggen tussen slechte broedsels en één welbepaalde factor. Ook droogte en bodemtype spelen bij verzuring bijvoorbeeld een rol. Vooral droge zandgronden zijn kwetsbaarder.




Wel is het mogelijk om op artificiële wijze het kalktekort in de bodem - en bij de vogels - tegen te gaan. De voorbije jaren proberen natuurverenigingen en lokale overheden in Nederland de verzuurde bodem te herstellen door vanuit helikopters tonnen schelpenkalk of steenmeel te droppen boven natuurgebieden. Ook worden kleine hoopjes schelpengruis achtergelaten voor vogels om hun dieet aan te vullen. 






De kwetsbaarheid van pimpelmezen voor calciumtekort door stikstofdepositie staat vast, maar de situatie zorgt er toch niet voor dat het totale aantal pimpelmezen naar beneden gaat. Integendeel zelfs: uit cijfers van het Meetpunt Broedvogels blijkt dat het aantal pimpelmezen de voorbije 20 jaar enkel in stijgende lijn ging. 



 Besluit 




Stikstofdepositie kan boven bepaalde grenzen leiden tot verzuring van de bodem. Mineralen spoelen dan uit de bovenste bodemlagen naar diepere lagen. Deze verzuring heeft een effect op de ecosystemen waar ze plaatsvindt. 
Planten en plantenetende insecten die leven op verzuurde bodems nemen minder calcium en andere mineralen op. Insecten zijn de belangrijkste voedselbron van vogels zoals pimpelmezen. Calciumgebrek bij vogels leidt tot meer broze eierschalen en gebroken pootjes bij mezenjongen. 
Bij zowel verzuring als calciumgebrek spelen echter nog meer factoren mee dan stikstof alleen. Het type bodem en de droogte, bijvoorbeeld. 
Voorlopig toont de invloed van stikstof zich niet in het totale aantal pimpelmezen: er is al jaren een licht stijgende trend te zien bij tellingen van het aantal broedvogels. 




CHECK - Is stikstof schadelijk voor pimpelmeesjes?

Stikstof is schadelijk voor pimpelmeesjes.

Het stikstofbeleid was bij de Nederlandse verkiezingen een prominent onderwerp. Op sociale media ontstond heel wat hilariteit rond een fenomeen dat in een verkiezingsdebat werd aangehaald als het gevolg van te veel stikstof: pimpelmezen die door hun pootjes zakken. Toch klopt dat verhaal.

Knack

Een groep Angolezen slaan op deze video zonnepanelen kapot omdat ze zich de klimaatwaanzin niet laten opdringen.

Op sociale media circuleert een video waarin een groep Angolezen zonnepanelen zouden kapotslaan omdat ze ‘zich de klimaatwaanzin niet laten opdringen’. Dat klopt niet, de video is uit zijn originele context getrokken. De video werd in 2018 gemaakt en toont een groep Indiase arbeiders die geen verloning kreeg voor de bouw van een zonnenpanelenpark.



Factcheck: nee, deze video toont geen Angolezen die zonnepanelen kapotslaan

Een Belgische stad waar 2000 gezinnen elk drie kippen adopteerden, verminderde zo de hoeveelheid huishoudelijk afval in de eerste maand al met 100 ton.

Op TikTok gaan al jarenlang video’s viraal over ‘een Belgische stad waar 2000 gezinnen elk drie kippen adopteerden’ en zo de hoeveelheid huishoudelijk afval in de eerste maand al met 100 ton zouden hebben verminderd. Het klopt dat in 2005 in Diest 2650 gezinnen kippen in huis haalden, maar voor de 100 ton minder huishoudelijk afval bestaat geen bewijs.


Factcheck: geen bewijs dat gratis kippen het Diestse huishoudafval met 100 ton verminderden

Dit is een foto van een gemaaid grasperk in de Nederlandse gemeente Zoetermeer, met een informatiebord over het biodiversiteitsinitiatief Maai Mei Niet.

Op Facebook verscheen onlangs een bericht over een gemaaid grasperk van de Nederlandse gemeente Zoetermeer, ondanks een informatiebord over het biodiversiteitsinitiatief Maai Mei Niet waarop stond dat er in mei niet zou worden gemaaid. De foto is authentiek. De gemeente bevestigt aan Knack dat haar groendienst een deel van het Prinses Arianepark maaide, maar dat dit past binnen een vooropgesteld plan. De gemeente zal de informatieborden aanpassen.



Factcheck

Factcheck: Is stikstof schadelijk voor pimpelmeesjes?

Wat werd er beweerd ?

Beoordeling

Gecheckt door

Conclusie

Gerelateerd

Factcheck: nee, deze video toont geen Angolezen die zonnepanelen kapotslaan

Factcheck: geen bewijs dat gratis kippen het Diestse huishoudafval met 100 ton verminderden

Factcheck: ja, ondanks verbodsbord liet de gemeente Zoetermeer haar stadspark maaien in mei